ASPİR NEDİR? | ozaspir

ASPİR’in TANIMI

Aspir, genellikle 50-120 cm arasında (toprak yapısına göre değişebilir) boylanabilen, dikenli ve dikensiz türleri olan, dallanan ve derinlere gidebilen bir kazık kök sistemine sahiptir. tohumlarında %30-38 arasında yağ bulunan, küspesi (%24 proteinli) hayvan yemi olarak değerlendirilebilen, samanı buğday samanına göre üç kat daha fazla protein içeren kuraklığa dayanıklı bir yağ bitkisidir.

TOPRAK İSTEĞİ
Toprak bakımından çok seçici olmasa da; derin, verimli, tınlı, drenaj problemi olmayan ve su tutma kapasitesi yüksek, PH değeri nötr veya nötr’e yakın (pH 5-7) olan topraklar aspir tarımı için idealdir. Ancak kıraç topraklarda da başarılı bir şekilde yetiştirilebilmektedir.

Tuzlu topraklar, olumsuz etkide bulunur. Aspir’in tuza dayanıklılığı arpa ile aynıdır.

Toprakta tuzun fazla bulunmaması, çimlenmeyi, verimi ve danedeki yağ oranını düşürür.

EKİM TARİHİ
Aspir yazlık bir bitki olduğundan , erken bahar aylarında ekilmelidir. İçanadolu bölgesinde (Ankara, Kayseri, Yozgat ve Sivas) 10mart-10Nisan tarihlerinde ekilmelidir.Ancak kışları fazla soğuk olmayan; ılıman bölgelerde kışlık olarak ekilmesi daha avantajlıdır. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde (Şanlıurfa,Adıyaman,Gaziantep,Kilis)kışlık olarak Ekim-Kasım aylarında ekildiği taktirde, verim daha yüksek olmaktadır.

EKİM ŞEKLİ
Hububat ekiminde kullanılan mibzerler, aspir ekiminde de rahatlıkla kullanılabilmektedir. Mibzerle ekimde dekara atılacak tohum miktarı 5-6kg’dir.Ancak bu mktar sertifikalı tohumlarda 4 kg a kadar düşülebilir. Ekim derinliği toprak nemine bağlı olarak 2,5 ila 5 cm ye kadar ekilebilir.Toprak neminin az oldugu durumlarda toprak hazırlığı esnasında silindir çekilerek toprak nemi muhafaza edilmelidir. Aspir tohumu 5°C’de 12 gün, 8°C’de 10 gün, 12°C’de 8 günde, çimlenebilmektedir.Toprak sıcaklığı 15°C olduğunda 7-10 günde bitki toprak yüzeyine çıkar.

GÜBRELEME
Orta anadolu şartlarında ekimden önce dekara 4-6 kg net azot(N) , 8-kg fosfor(P) ve 6-8 kg Potasyum (K) hesap edilerek verilmeli , daha sonra bitki 4-6 yaprak döneminde (sapa kalkmadan önce) yine aynı oranda azot takviyesi yapılmalıdır.

YABANCI OT KONTROLÜ
Aspir; gelişiminin ilk evresinde yabancı otlara karşı duyarlıdır. Bu nedenle , gelişiminin ilk dönemlerinde bitkiyi yabancı otlarla rekabete sokmamak için, ekimden önce, tarlanın birebir herbisit ile ilaçlanması ve ilaçların toptağa karışması gerekir.Ekim öncesi olarak trifluralin içerikli herbisit kullanılabilir.Hububat yerine ekilmiş olan aspirde; kendi gelen, buğday, arpa ve yulaf için, uygun ve dar yapraklı yabancı ot ilacı olarak ,fluazifop-p-butyl içerikli herbisit kullanılabilir.

HASAT
Yaprağın büyük bir bölümünün tamamen kurudugu, çiçek, çanak yapraklarının hemen hemen kahverengiye döndüğü ve tablaların elle kolaylıkla harmanlanabildiği ve danelerin tamamen beyaz renk aldığı dönem;hast zamanıının geldiğinin bir işaretidir.İç Anadolu Bölgesinde aspir hasadı ağustos ayının son haftası ile eylül ayınıjn ikinci yarısında yapılmaktadır. Hububat hasadında kullanılan biçerdöğerler, aspir hasadında da rahatlıkla kullanılabilir. Ancak, makina ayarlarının uygun bir şekilde yapılması zorunludur.

VERİM
Kışlık (Ekm-Kasım-Aralık ) ekimlerde ortalama verim 300- 500 kg/da arsında değişmektedir. Yazlık(Şubat-Mart-Nisan)ekimlerde ise ortalama verim 80-250 kg/da ‘dır. Kışlık ve yazlık ekimlerde verim, ekim zamanına , yağışlara ve toprak yapısına bağlı olarak değişiklik göstermektedir.Ekimler geciktikçe verimlede düşüş olmaktadır.

SANAYİDE İŞLENMESİ
Aspir yağlık bir bitki olduğu için, sanayide yağ elde etmek için değerlendirilir. Yağ elde edilmesinde , daha yaygın soğuk pres yöntemi kullanılmaktadır. Yağı alındıktan sonra geriye kalan küspe ; içerdiği ,% 22- 24 protein nedeni ile iyi bir hayvan yemi olarak değerlendirilebilmektedir.

Onur ÖZŞAHİN
Kimya Mühendisi